આજે દુનિયામાં કોરોના વાયરસની જ ચર્ચા ચાલી રહી છે.જગત એક એવી બિમારીથી ઘેરાયેલું છે કે એના સકંજામાંથી બહાર કેમ બહાર નીકળી શકાય એની અથાગ શોધખોળ થાય છે.જનસમાજ ઘર બહાર નીકળી નથી શકતો જે પ્રાથમિક પગલાં છે.પણ આજ એક માત્ર ઉપાય નથી.આપણે આપણી જીવનશૈલીમાં પણ બદલાવ કરવાની જરૂર છે.આજે દુનિયામાં ભારતીય જીવનશૈલીની ચર્ચા થઇ રહી છે.ભારતની સંપન્ન સંસ્કૃતિએ હંમેશા સુંદર આદર્શોને પ્રદર્શિત કર્યા છે.આપણી સભ્યતાએ જીવન જીવવાની રીત બતાવી છે એ કોઈ થોપવામા આવેલું અનુશાસન નથી.પણ ક્યારેય એવું જોવામાં આવે છે કે ભારતીય રીતભાતની મજાક કરવામાં આવે છે.અંધશ્રધા માનીને અવગણના થાય છે.
વૈશ્વિક યાત્રાઓને કારણે આવી બિમારીઓનો ભય વધવા લાગ્યો છે.અન્ય દેશોની યાત્રાઓ કરીને આપણે ત્યાંની સંસ્કૃતિ પણ અપનાવતા થયા છે.કોઇ પણ સંસ્કૃતિ નુકસાનકારક નથી હોતી પણ દરેક દેશોની આબોહવા અલગ અલગ હોય છે.રહેણી કરણી અને ખાનપાન અલગ અલગ હોય છ..આજે ફરી એ જ સમય આવ્યો છે ત્યારે ભારતીય સમાજની સભ્યતાને અપનાવવાની જરૂર છે કોરોના વાયરસના ચેપથી આપણે સુરક્ષિત રહીએ અને આપણી આસપાસના સમાજને સુરક્ષિત કરીએ.
આજે આપણે સમજી ગયા છે કે પ્રકૃતિને દુષિત કરીને આપણે જ ભોગવવાનું આવ્યું છે.આ કોરોના કાળમાં પ્રકૃતિ નિર્મળ થઇ ગયી છે અને આપણે રોગથી ભયભીત.ફક્ત ઘરનું આંગણું જ નહીં પણ શહેર સ્વચ્છ રાખવાની આપણી સામાજિક જવાબદારી છે.
દેશી દવાઓની કિંમત ભારતીય પ્રજાને સમજાવા લાગી છે.ઘરે બેસીને પણ શાંત હ્રદયથી ઘરમંદિરમા પૂજા પાઠ કરી શકાય છે.ભગવાને સાચા હ્રદયથી રોજ પ્રાર્થના કરવી આપણા માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે જરૂરી છે.હોટેલ રેસ્ટોરાંમાં જ જઈને,અંદર બેસવા માટે બહાર લાઇનમાં ઉભા રહીને, ખવાની મજા માણી શકાય એવું નથી.ઘરે પણ પરિવાર સાથે આનંદ માણી શકાય.ઘોઘાટથી મુક્ત રહીને,અંદર બેસવા માટે આપણો નંબર નોંધાવ્યા વગર.સ્વાસથ્ય સારું રાખવા સાત્વિક આહાર જરૂરી છે.
આપણી પાસે સગવડો મેળવવા સો વિકલ્પ રહેતા,આજે મર્યાદિત વિકલ્પોમાં કેમ સગવડ કરાય
એ સમજાય ગયું છે.આપણી જીવન જરૂરિયાતની વસ્તુઓ કરતાં અન્ય સુવિધાઓ પાછળ નાણાંનો વ્યય થતો હતો.
પહેલું સુખ તે જાતે નર્યા.
એક વાર પાછળ ફરીને જોવાની જરૂર છે.ભારતીય પ્રજા ફરી પોતાની સભ્યતા અપનાવી શકશે.
દરેક સમાજે પોતાના વિકાસ માટે કેટલાક ધ્યેય કર્યા જ હોય છે . તેમાં સ્વચ્છતાનું ધ્યેય દરેક સમાજ કે દેશનું હોય જ છે.જે સમાજની સભ્યતા સાથે જોડાઇ જાય છે.ભારતીય સભ્યતા અને સંસ્કૃતિની ઘણી બધી પ્રણાલીઓને અંધશ્રદ્ધા સાથે જોડી દેવામાં આવી છે.પણ ભારતીય સંસ્કૃતિમાં માનવ કલ્યાણ માટે જે રીતો વિકસાવવામાં આવી છે તેમાં વિજ્ઞાન પદ્ધતિઓ નો સહારો લીધો છે.જે અન્ય કોઇ સંસ્કૃતિમાં જોવા નહીં મળે.સંસ્કૃતિ એટલે સંસ્કારોનું સિંચન.જીવન જીવવાની સભ્યતા.
મનુષ્યના આચાર વિચાર,રહેણી કરણી, ખાનપાન એની સભ્યતાની ઓળખ છે.આવી ઘણી સભ્યતા ઓને આપણે ભૂલી ગયા છે જે હવે ફરી અપનાવવાનો વખત આવી ગયો છે.
કહેવાય છે ધરતીનો છોડો ઘર.ઘરથી જ બદલાવ શરૂ કરીએ.
આપણા ભારતીય ઘરોમાં પ્રવેશ દ્વાર પાસે આંગણમાં પગ ધોવાની વ્યવસ્થા રહેતી જ.ઘરના સભ્યો હાથ-પગ ધોઈને જ ઘરમાં અંદર પ્રવેશ કરતાં.
આવનારા મહેમાનોને પણ હાથ-પગ સ્વચ્છ કરવા પાણી અપાતું.પગરખા ઘરની બહાર જ રાખતા.આપણા પગ અને પગરખામા અસંખ્ય જીવાણુઓ આપણી સાથે ઘરમાં પ્રવેશ કરે છે.ઘરના સભ્યો પણ જીવાણુઓના સંસર્ગમાં આવે છે.આજે ઘરો નાના થતાં જાય છે.નાના શહેરમાં હજી આવી સગવડ જોવા મળે છે.સોસાયટીના ફ્લેટમાં તો આવી સગવડ શક્ય જ નથી.છતા આપણે તકેદારી રાખીને પગરખાં બહાર ઉતારીને કે ઘરમાં ઉતારવા પડે તો કોઈ એક ચોક્કસ જગ્યાએ ઉતારીને ઘરમાં પ્રવેશ કરતા સાથે બાથરૂમમાં જઈને હાથ પગ સ્વચ્છ કરીએ તો જીવાણુ મુક્ત થઇ શકીએ.આજે સોસાયટીમાં હેન્ડ સેનીટાયઝરની સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ કરવામાં આવે છે જે ભારતીય પરંપરા સમાન જ છે.
કોઈનાં અવસાન નિમિત્તે સ્મશાનમાં જવાનું થાય તો ઘરમાં પ્રવેશીને તરત જ આપણે સ્નાન કરવું ભારતીય ઘરોમાં જરૂરી છે.ઘરમા ક્યાંય હાથ લગાડતા નથી.સ્નાન કરીને પહેરવાના વસ્ત્રો પણ ઘરના અન્ય સભ્યો જે સ્મશાનમાં ગયા નથી હોતા એ મૂકી આપે છે.આને આભડછેટ કે સૂતક કહેવાય છે.પણ આ કોઇ અંધશ્રદ્ધા નથી.
લોકો આ પ્રથા ધીરે ધીરે પડતી મૂકવા લાગ્યા છે.સ્મશાનમાથી સીધા કામકાજના સ્થળે જવું કે ખાવાપીવા માટે હોટલમાં ચાલ્યા જવું.ફરી હવે જૂની સભ્યતા અપનાવી આવશ્યક છે.આ રીતરિવાજ આપણી સ્વચ્છતા માટે જ છે.એની પાછળ વૈજ્ઞાનિક કારણો છે.મૃત શરીરમાં અસંખ્ય જીવાણુ પ્રવેશ કરે છે કારણ કે મૃત શરીરમા રોગ પ્રતિકારક શક્તિ નાશ પામે છે.શરીરમા જીવાણુઓ ટકી રહેવા સક્ષમ બને છે.મૃતકના અગ્નિસંસ્કારની વિધિમાં સામેલ થયેલા લોકમાં પણ આ જીવાણુઓ કપડાં અને શરીર વાટે પ્રવેશ કરે છે.આસપાસ ફેલાઈ જાય છે.તરત જ સ્નાન કરવાથી આપણી આસપાસનું વાતાવરણ શુદ્ધ થાય છે.ફરી આચરણમાં મૂકવાની જરૂર છે.
નમસ્તે કે નમસ્કાર.નમ એટલે નમન,સ એટલે હું અને સ્તે એટલે તમે. હું તમારી અંદર ભગવાનને નમન કરું છું.
સગાંસંબંધીઓ અને પરિચિત વ્યક્તિઓ મળે કે ઘરે આવે ત્યારે આપણે બે હાથ જોડી આવકાર આપતાં.આ ભૂલીને હાથ મીલાવા, ભેટવુ,hug કરવુ તો જાણે સામાન્ય થવા લાગ્યું.જે આવી etiquette ના રાખે એ ગામડીયા.પશ્ચિમની દેખાદેખીમાં આપણે ભાન ભૂલ્યા.હવે આજે આવા વિડીયો વાયરલ થવા લાગ્યા છે કે હાથ જોડીને અભિવાદન કરવું જ સુરક્ષિત છે. પાશ્ચત્ય દેશોએ આ સભ્યતા સરળતાથી અપનાવી લીધી છે.માસ્ક પહેરી અને નમસ્તે કરીને ‘zero bacteria’નુ વાતાવરણ નિર્માણ થાય છે જે પાશ્ચાત્ય દેશોનું કહેવું છે.
વ્યાયામ,યોગ અને ધ્યાન જેવી દૈનિક ક્રિયાઓ આપણે સમય નથી મળતો કહીને ટાળી દેવામાં આવે છે.પણ સાથે આધુનિક જીમમાં જવું જરૂરી માનીએ છે.પશ્ચિમનની પ્રજા ભારત આવીને યોગ, ધ્યાન આસન શીખવા લાગ્યા અને આપણે disco pubમા જવા લાગ્યા.જીમની મોંઘી દાટ membership લેવા તૈયાર પણ ઘરના કામ બીજાને સોંપવા.કામવાળા રાખવા.આજે સાવરણી હાથમાં લેવાથી status down થાય છે પણ જીમમાં જઇને ઉઠક બેઠક કરવું status ગણાય છે.જીમમા અનેક લોકો એક સાથે વ્યાયામ કરે છે.જે આજના કોરોના કાળમાં ઉચિત નથી.ધરે જ રહીને દૈનિક કાર્યોમાં વ્યાયામને સામેલ કરવું સ્વાસ્થ્ય માટે અનુકૂળ છે.ધ્યાન આને યોગ મગજનો આહાર છે.ઘરમા શાંત વાતાવરણ રાખીને ધ્યાન કરી શકાય.
રોજીંદા કામકાજમાં ઘરોના સભ્યો અનુશાસન રાખે તો બહારની વ્યક્તિઓની મદદ ન લેવી પડે.
ભારતીય વાનગીઓ હંમેશા વિવિધ મસાલાથી મધમધતી હોય છે.આહાર દ્વારા લેવાતા આ મસાલા રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારે છે.શક્તિ વર્ધક છે જેથી જીવાણુઓથી રક્ષણ કરે છે.ભારતીય પરંપરાગ અનુસાર ઘરનાં રસોડામાં રસોઇ બંને તો સ્વાસ્થ્ય સારું જ રહેશે.અજમો હળદર જેવા ગુણકારી તત્વો વાયરલ બિમારીથી રક્ષણ કરે છે.પહેલા બિમારીની શરુઆતમાં ઘરના ઉપચાર કરવાની સાથે દવાઓ લેવાતી.ઓસડીયા આને ઉકાળો ઘરમાં હાજર હોય એ વસ્તુઓથી બનાવી લેવાતી.પણ બધું વિસરાઈ ગયું.આપણા મરી મસાલાને super food કહેવાયા ત્યારે આપણી આંખ ઉઘડી.
આપણી રસોઈમાં વપરાતી ચપટી હળદર મુખ્ય મસાલો છે.આ સિવાયના દરેક મસાલા આહારમાં ઉમેરી વૈજ્ઞાનિક ભોજન બનાવાય છે.યુ ટ્યુબ પર હવે હળદરવાળા દૂધની રીત જોવા મળે છે.પશ્ચિમની પ્રજા હળદરનો ઉપયોગ કરવામાં અજાણ હતી એ જ પ્રજા આજે હળદરના ગુણગાન ગાય છે.ઘરના આંગણામાં તુલસી ક્યારો હોવો જ જોઈએ એવું આપણી દાદી નાનીઓ આગ્રહ રાખતી.સવાર સાંજ દીવો મૂકવો,ફેરા ફરવા એ કાંઇ શોખ નહોતો.ફેરા ફરવાથી તુલસીના છોડમાંથી નીકળતી રોગ પ્રતિકારક શક્તિ મેળવાતી.તુલસીના પાનનું સેવન કરવાનું હવે બધા સમજવા લાગ્યા છે.green teaમા તુલસીની green teaની વધુ માંગ છે.દાદી_નાનીના ઘરગથ્થુ ઉપચાર ફરી limelight થવા લાગ્યા છે.
જળ જીવનનો આધાર છે.શરીરને સ્વચ્છ જળની જરૂર હોય છે.ગ્લાસથી જળ પીવું સરળ છે પણ આપણા હાથમાં ચોંટેલા જીવાણુ અને આપણા મુખમાં રહેલી લાળ ગ્લાસને દુષિત કરે છે.અન્ય વ્યક્તિઓ માટે કે આપણે પોતે પણ બીજાનો વાપરેલો ગ્લાસ પાણી પીવા માટે હિતાવહ નથી.હંમેશા ગ્લાસ મુખથી અધ્ધર રાખી જળ પીવાની આદત રાખવી.આ આદત કેળવવી અઘરી છે પણ ભારતીયો આ કરી શકે છે.હજી પણ ઘણા ઘરોમાં આમ જોવા મળે છે.બાળકોને નાનપણથી શીખવવામાં આવે છે.જમતા પહેલાં હાથ ધોવાનું ભારતીય ઘરોમાં અનિવાર્ય છે.બહેનો ઘરના દરેક કાર્યો કરતા કરતા હાથ ધોઇને સ્વચ્છ રાખવાની આદત રાખે છે.tissue paperનો ત્યાગ કરવો.
ગામડાઓમા પરબમાં મળતા પાણીને પીવા માટે પહેલાં હાથ ધોઇ સ્વચ્છ કરી, ખોબામાં પાણી ભરીને પીવાય છે.આ રીત સ્વચ્છતા રાખવાનું ઉદાહરણ પૂરું પાડે છે.
તાંબાના અને માટીના માટલામાંથી પાણી પીવાની પરંપરા આજે પણ ઘણા લોકો અપનાવી રહ્યા છે.આ પાણીમાં anti inflammatory ગુણ બને છે.જે શરીરને રોગથી બચાવે છે.રાત્રે તાંબાના લોટામાં પાણી ભરી સવારે ઉઠીને પીવાની રીત ઘણા લોકો અપનાવતા થયા છે.
પરંપરાગત માટીના માટલાનું પાણી ક્યારેય એકદમ ઠંડુ નથી હોતું.રુમના તાપમાનથી ત્રણ ચાર ડીગ્રી જ ઘટે છે.એટલે નુકસાનકારક નથી હોતું.ફ્રીઝનુ પાણી એકદમ ઠંડુ થાય છે. આ પાણી પેટમાં જાય પછી ગરમ થવા લાગે છે જેનાથી શરીરમાં રહેલી ઉર્જા વધુ વપરાય છે.આનાથી આખા શરીરમાં ફેરફાર થાય છે.ઉર્જા તો જીવન છે.ઉર્જા શક્તિ વેડફાય છે.જે અનેક બિમારીઓને નોતરે છે.
ભારત મંદિરોનો દેશ તો છે જ ભારતની પ્રજા ઘરમંદિર પણ એટલા જ સરસ સજાવે છે.ઘરમા મંદિર તો હોવું જ જોઇએ સાથે સવાર સાંજ આરતી,ધીના દીવા ધૂપબત્તી કરવાના જ.કપૂરનો ધૂપ ચેપી રોગો સામે રક્ષણ આપે છે.ઘીના દીવાથી ઉત્તપન્ન થતો ઓઝોન વાયુ બેક્ટેરિયાનો નાશ કરેછે. યજ્ઞો આને યજ્ઞોમાં થતી આહુતિની સામગ્રીથી વાતાવરણને શુદ્ધ રખાતું.
રોજ સવાર સાંજ થતી પ્રાર્થના માનસિક શાંતિ આપે છે.ડોક્ટર એ.પી.જે અબ્દુલ કલામના વાક્યો,”બ્રહ્માંડ માં કોઈ એવી શક્તિ છે જે સતત આપણને ઉર્જા પૂરી પાડે છે.અને તે વિજ્ઞાનથી પરે છે.”
આપણી આસપાસના મંદિરમાં જઈને social distanceની આદત કેળવી જરૂરી છે.સાથે સાથે મંદિરનું વાતાવરણ શુદ્ધ અને સાત્વિક રહે એની તકેદારી રાખવાની ફરજ છે.
આજનો આધુનિક માનવી શ્રદ્ધાથી વિમુખ થતો જાય છે.આપણી ભારતીય પરંપરાઓ અને સભ્યતા અનેક ગુઢ વિજ્ઞાન સાથે જોડાયેલી છે.જે આપણા ઋષિમુનિઓએ સહજ રીતે જીવનમાં જોડી દીધી છે.આપણને ખ્યાલ પણ નથી હોતો કે જે સભ્યતાનું પાલન કરીએ છે તેની પાછળ વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિકોણ છે.
Handshakeથી નમસ્કાર અને આહારમાં શાકાહાર તરફ પગલાં ભરીએ.
